Το τελευταίο διάστημα προβάλλεται στην κοινή γνώμη η εικόνα ότι το Κεντρικό Σύστημα Αποθήκευσης Ενέργειας, το οποίο προγραμματίζεται να υλοποιηθεί από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ), αποτελεί μία εξ ορισμού ωφέλιμη επένδυση, απαραίτητη για τη μείωση των περικοπών πράσινης ενέργειας και τη μείωση του κόστους ρεύματος. Παρουσιάζεται, μάλιστα, ως μία αναμφισβήτητη «ευκαιρία» που δεν επιδέχεται ερωτηματικά ή ενστάσεις.
Ωστόσο, ως Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού, θεωρούμε υποχρέωσή μας να επισημάνουμε ότι ο δημόσιος διάλογος γύρω από το έργο αυτό θα πρέπει να βασίζεται στην ειλικρίνεια, τη διαφάνεια και την τεκμηριωμένη πληροφόρηση.
Κόστος και χρηματοδότηση
Το έργο, σύμφωνα με δημόσιες δηλώσεις, εκτιμάται ότι θα έχει συνολικό κόστος περίπου €60 εκατομμυρίων. Από αυτά, τα μισά αναμένεται να καλυφθούν μέσω του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης της Ε.Ε. Το υπόλοιπο ποσό, δηλαδή περί τα €30 εκατομμύρια, δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί πώς θα χρηματοδοτηθεί.
Το εύλογο συμπέρασμα είναι ότι θα καλυφθεί μέσω χρεώσεων που θα μεταφερθούν στους τελικούς καταναλωτές, είτε μέσω ρυθμιζόμενων χρεώσεων στους λογαριασμούς ρεύματος, είτε μέσω γενικότερων επιβαρύνσεων.
Γεγονός που δημιουργεί εύλογο προβληματισμό, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη το γεγονός ότι δεν έχει δημοσιοποιηθεί σχετική μελέτη κόστους–οφέλους, που να δικαιολογεί μια τέτοια επένδυση.
Επιχειρησιακή λειτουργία και διαφάνεια
Ένα ουσιώδες ερώτημα αφορά τον τρόπο λειτουργίας του Κεντρικού Συστήματος Αποθήκευσης, το οποίο όπως τονίζεται δεν θα συμμετέχει στη αγορά:
- Από πού θα προμηθεύεται την ενέργεια για φόρτιση;
- Ποιος θα καλύπτει το σχετικό κόστος;
- Ποια κριτήρια θα διέπουν την αποφόρτιση;
- Πώς και σε ποιους θα κατανέμεται το όφελος ή η επιβάρυνση;
Σε μια σοβαρή και αξιόπιστη αγορά ενέργειας, τέτοια ερωτήματα δεν μένουν αναπάντητα. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, δεν έχει δοθεί δημόσια και τεκμηριωμένη απάντηση από τον αρμόδιο Διαχειριστή. Αυτό που χρειάζεται είναι διαφάνεια και απαντήσεις σε όλα τα ανοιχτά ζητήματα που αφορούν έργα δεκάδων εκατομμυρίων.
Ο σκοπός της παρέκκλισης
Η παρέκκλιση που έχει λάβει η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία επιτρέπει στο ΔΣΜΚ να έχει ιδιοκτησία Κεντρικού Συστήματος Αποθήκευσης, δεν αφορά την εμπορική αξιοποίηση της αποθηκευμένης ενέργειας. Το Κεντρικό Σύστημα Αποθήκευσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για λόγους ευστάθειας του δικτύου, όπως για παράδειγμα η εξισορρόπηση συχνότητας σε περιπτώσεις αιφνίδιων μεταβολών.
Η μείωση των περικοπών ΑΠΕ μπορεί να προκύψει μόνο έμμεσα, εάν μέσω του Κεντρικού Συστήματος Αποθήκευσης μειωθεί η ανάγκη διατήρησης υψηλής συμβατικής ισχύος στο σύστημα, και έτσι δημιουργηθεί «χώρος» για περισσότερη απορρόφηση πράσινης ενέργειας.
Ως εκ τούτου, η παρουσίαση του Κεντρικού Συστήματος Αποθήκευσης του ΔΣΜΚ ως «εργαλείου μείωσης περικοπών» ή ως μέσο για «μείωση κόστους στον καταναλωτή» αποτελεί προϊόν παραπληροφόρησης, δημιουργεί λανθασμένες εντυπώσεις στην κοινή γνώμη και δεν ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο και τον σκοπό της παρέκκλισης.
Ιδιωτικά έργα αποθήκευσης και ίση μεταχείριση
Παράλληλα, δεκάδες ιδιωτικά έργα αποθήκευσης ενέργειας στην Κύπρο παραμένουν σε καθεστώς αναμονής, παρά το γεγονός ότι έχουν λάβει τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις, εκκρεμεί η έκδοση τελικών όρων σύνδεσης, διαδικασία που εποπτεύεται από τον ΔΣΜΚ. Τον ίδιο δηλαδή φορέα που υλοποιεί πλέον και το κρατικό έργο αποθήκευσης.
Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ερωτήματα ως προς την ίση μεταχείριση, τον ανταγωνισμό και τη διατήρηση συνθηκών διαφανούς και αδιάβλητης πρόσβασης στην αγορά.
Η συνύπαρξη του ρυθμιστικού ρόλου και της επιχειρησιακής δραστηριότητας εντός του ίδιου φορέα (ΔΣΜΚ) δημιουργεί δομική ανισορροπία στην αγορά. Χωρίς σαφή διαχωρισμό αρμοδιοτήτων και θεσμικούς ελέγχους, η αγορά κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ένα περιβάλλον περιορισμένων επιλογών, όπου η κρατική παρέμβαση δεν συμπληρώνει τον ιδιωτικό τομέα, αλλά τον υποκαθιστά.
Το δικαίωμα των καταναλωτών στην πληροφόρηση
Ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού αναγνωρίζει τη σημασία της αποθήκευσης ενέργειας στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης. Ωστόσο, οποιοδήποτε έργο, ιδιαίτερα δημόσιο, θα πρέπει να αξιολογείται με κριτήρια κόστους–οφέλους και με γνώμονα την επίτευξη της χαμηλότερης επιβάρυνσης για τον τελικό χρήστη.
Ο καταναλωτής, που στο τέλος της ημέρας επιβαρύνεται οικονομικά, έχει δικαίωμα να γνωρίζει:
- Ποιο είναι το τελικό κόστος του έργου;
- Τι ποσοστό καλύπτεται από την Ε.Ε. και τι από τους λογαριασμούς μας;
- Με ποια κριτήρια θα λειτουργεί το σύστημα αποθήκευσης;
- Υπάρχει δημοσιευμένη μελέτη κόστους-οφέλους;
- Πώς διασφαλίζεται ότι η επιλογή του ΔΣΜΚ δεν περιορίζει πιο αποδοτικές και οικονομικές λύσεις που θα ωφελούσαν τους τελικούς χρήστες;
Διαφάνεια και τεκμηρίωση για μια υγιή αγορά ηλεκτρισμού
Η ενεργειακή πολιτική δεν μπορεί να βασίζεται σε επικοινωνιακά αφηγήματα ή σε συνθήματα. Οφείλει να στηρίζεται σε διαφανείς διαδικασίες, τεκμηριωμένα δεδομένα και ίσους κανόνες για όλους τους παίκτες της αγοράς.
Ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού παραμένει αφοσιωμένος σε αυτές τις αρχές και συνεχίζει να προτείνει λύσεις που διασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, τον υγιή ανταγωνισμό και την προστασία των καταναλωτών.