Η αναθεώρηση των δημοσίων συμβάσεων, αποτελεί σήμερα επιτακτική προτεραιότητα. Το 2024 ανέδειξε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τις χρόνιες παθογένειες του συστήματος, καθώς μεγάλα δημόσια έργα αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ κατέρρευσαν λόγω των προβληματικών διαδικασιών και των στρεβλώσεων που επικρατούν.
Η ΟΣΕΟΚ, η Ομοσπονδία του Κατασκευαστικού Κλάδου, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, τονίζοντας ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, οι συνέπειες θα είναι πολλαπλές τόσο για την οικονομία του τόπου όσο και για την κοινωνία.
Ενισχύοντας τον διάλογο γύρω από το θέμα, η Ομοσπονδία μας πραγματοποίησε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Οι Δημόσιες Συμβάσεις: Προβλήματα, Προκλήσεις και Λύσεις», φέρνοντας στο ίδιο τραπέζι τον Υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, κ. Αλέξη Βαφεάδη, τον Γενικό Λογιστή της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Ανδρέα Αντωνιάδη, τον Βοηθό Γενικό Λογιστή, κ. Στέλιο Κουντούρη, τον Διευθυντή της Διεύθυνσης των Δημοσίων Συμβάσεων, κ. Φίλιππου Κατράνη, όπως επίσης και εκπροσώπους εργοληπτικών εταιρειών της κατασκευαστικής βιομηχανίας που εκτελούν δημόσιες συμβάσεις.
Ο κοινός στόχος ξεκάθαρος: Η ανάδειξη των προβλημάτων, η κατάθεση εισηγήσεων και η διαμόρφωση λύσεων που θα φέρουν ουσιαστικές αλλαγές.
Οι Παθογένειες του Συστήματος
Τα προβλήματα που εντοπίζονται σε μια δημόσια σύμβαση, δεν αφορούν ένα και μόνο μέρος αυτής. Στις πλείστες περιπτώσεις, τα προβλήματα ξεκινούν από το στάδιο του σχεδιασμού και ακολουθούν όλη την πορεία εκτέλεσης ενός έργου μέχρι είτε την ολοκλήρωση του, είτε δυστυχώς την κατάρρευση του.
Πιο κάτω γίνεται μια προσπάθεια ακριβώς κωδικοποίησης των παθογενειών του συστήματος στα διάφορα του στάδια.
Στο Σχεδιασμό των Έργων:
- Ανάθεση σε μελετητές που δεν έχουν την απαραίτητη κατάρτιση για ολοκληρωμένη διαχείριση του έργου.
- Χαμηλή εκτίμηση του κόστους, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική αξία του έργου.
- Καθυστερήσεις από τις αναθέτουσες αρχές, λόγω αλλαγών και πρόσθετων απαιτήσεων.
Στη Διαδικασία Προκήρυξης:
- Χρονοβόρες διαδικασίες που καθιστούν τις αρχικές προδιαγραφές παρωχημένες μέχρι την υλοποίηση.
- Ογκώδεις και πολύπλοκοι όροι διαγωνισμών, δυσχεραίνοντας τη συμμετοχή αξιόπιστων εργολάβων.
- Διαφορετικοί όροι προκήρυξης για έργα παρόμοιας φύσης από διαφορετικές αρχές.
Στην Υλοποίηση των Έργων:
- Καθυστερήσεις στις πληρωμές προς τους εργολάβους, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα ρευστότητας.
- Έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών επίλυσης διαφορών, με αποτέλεσμα χρονοβόρες διαμάχες.
- Συνεχείς τροποποιήσεις χρονοδιαγραμμάτων, που αυξάνουν το κόστος και προκαλούν καθυστερήσεις.
- Ελλιπής παρακολούθηση έργων, λόγω αδυναμιών τόσο των αναθετουσών αρχών όσο και των αναδόχων.
Βαρίδι οι καθυστερήσεις
Οι πιο πάνω παθογένειες, αποτελούν συχνά βασική αιτία καθυστερήσεων κατά τη διεκπεραίωση έργων του δημοσίου. Καθυστερήσεις ωστόσο προκύπτουν και λόγω πολλών άλλων παραγόντων: Τροποποιήσεις στους σχεδιασμούς από τον εργοδότη, επιπρόσθετες εργασίες που δεν είχαν αρχικά προβλεφθεί, καθώς και οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες, μπορούν να ανατρέψουν την ομαλή εξέλιξη των εργασιών. Αναμφίβολα, σε ορισμένες περιπτώσεις η ευθύνη για την μη τήρηση του χρονοδιαγράμματος, βαραίνει τον εργολάβο.
Αυτό που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, όμως, είναι το εξής: Οι καθυστερήσεις δεν είναι αποτέλεσμα πρόθεσης ή αμέλειας.
Οι εργοληπτικές εταιρείες λειτουργούν στη βάση αυστηρά καθορισμένων συμβάσεων, αναλαμβάνοντας σημαντική ευθύνη για την υλοποίηση έργων με υψηλές τεχνικές και ποιοτικές απαιτήσεις.
Η έγκαιρη ολοκλήρωση τους, αποτελεί προτεραιότητα για κάθε σοβαρή εργοληπτική εταιρεία, καθώς τυχόν καθυστερήσεις, συνεπάγονται όχι μόνο επιπρόσθετο κόστος, αλλά και σοβαρές επιπτώσεις για την εταιρεία.
Είναι επομένως κρίσιμο να διασφαλίζεται εξ’ αρχής ο ορθός σχεδιασμός του έργου, να παρακολουθείται στενά η πρόοδος των εργασιών και να εξευρεθούν μηχανισμοί για την άμεση επίλυση των διαφορών και των προβλημάτων που ανακύπτουν.
Οι Επιπτώσεις στην Οικονομία και την Κοινωνία
Η διακοπή ή καθυστέρηση ενός δημόσιου έργου συνεπάγεται επίσης τεράστια σπατάλη δημόσιων πόρων, καθώς έχουν ήδη δαπανηθεί σημαντικά ποσά σε μελέτες και αρχικές εργασίες, οι οποίες συχνά δεν αξιοποιούνται ή απαιτούν εκ νέου προσαρμογές. Παράλληλα, η καθυστέρηση ή και η διακοπή στην υλοποίηση μεγάλων υποδομών επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη, μειώνει την ελκυστικότητα της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού και αποτρέπει νέες επενδύσεις που θα μπορούσαν να στηρίξουν την οικονομία.
Την ίδια στιγμή, οι καθυστερήσεις στη δημιουργία και ολοκλήρωση έργων έχουν άμεσο αντίκτυπο στην αγορά εργασίας, προκαλώντας αβεβαιότητα στον κατασκευαστικό κλάδο και επηρεάζοντας εκατοντάδες εργαζομένους, τόσο στον τομέα των κατασκευών όσο και σε συναφείς κλάδους. Επιπλέον, τα ημιτελή έργα έχουν σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, καθώς στερούν από τους πολίτες βασικές υποδομές όπως σχολεία, νοσοκομεία και οδικά δίκτυα, υποβαθμίζοντας την καθημερινότητά τους και μειώνοντας την ποιότητα ζωής. Η έλλειψη λειτουργικών υποδομών όχι μόνο δυσχεραίνει την καθημερινότητα των πολιτών αλλά πλήττει συνολικά την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
Προτάσεις της ΟΣΕΟΚ για Ένα Σύγχρονο Σύστημα Δημόσιων Συμβάσεων
Η αναθεώρηση των διαδικασιών είναι πλέον επιτακτική ανάγκη, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα δημόσια έργα θα υλοποιούνται έγκαιρα, εντός προϋπολογισμού και με την απαιτούμενη ποιότητα. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: να διαμορφωθεί ένα νέο, λειτουργικό και αποδοτικό σύστημα, όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς – αναθέτουσες αρχές, εργολήπτες και τεχνικές ομάδες – θα συνεργάζονται εποικοδομητικά και με διαφάνεια.
Ο κίνδυνος είναι να περιοριστούμε στις διαπιστώσεις. Αυτό που χρειάζεται είναι προτάσεις και λύσεις. Γι’ αυτό και η ΟΣΕΟΚ, παραθέτει πιο κάτω συγκεκριμένες εισηγήσεις για τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού πλαισίου, που θα διασφαλίζει την έγκαιρη και ποιοτική εκτέλεση των έργων.
Εκσυγχρονισμός & Επιτάχυνση Διαδικασιών:
- Σύσταση Ομάδας Συμβούλων, καταρτισμένων στη διαχείριση έργων, για άμεση αντιμετώπιση προβλημάτων.
- Εφαρμογή ενιαίων προκηρύξεων για δημόσια έργα, ώστε να αποφευχθούν διαφοροποιήσεις και καθυστερήσεις.
- Ψηφιοποίηση των διαδικασιών, με χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων για την παρακολούθηση έργων.
- Εισαγωγή μηχανισμών επίλυσης διαφορών, ώστε να αποφεύγονται χρονοβόρες δικαστικές διαμάχες.
- Αναθεώρηση των κριτηρίων επιλογής εργολάβων, εισάγοντας ποιοτικούς δείκτες αξιολόγησης.
Εκπαίδευση & Κατάρτιση Προσωπικού:
- Διαρκής επιμόρφωση των εμπλεκομένων στις διαδικασίες διαχείρισης έργων, τόσο στις αναθέτουσες αρχές όσο και στους εργολήπτες.
Ενίσχυση της Διαφάνειας & της Συνεργασίας Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα:
- Ενδυνάμωση των μηχανισμών ελέγχου, ώστε να υπάρχει διαφάνεια σε κάθε στάδιο υλοποίησης.
- Δημιουργία Ομάδας Εργασίας με τη συμμετοχή εξειδικευμένων τεχνικών υπηρεσιών, που θα έχουν την ευθύνη των προκηρύξεων και της παρακολούθησης έργων.
- Εισαγωγή απλοποιημένου νομικού πλαισίου, που θα διασφαλίζει ταχύτερη και δικαιότερη εκτέλεση συμβάσεων.
Προτεραιότητα η οικοδόμηση εμπιστοσύνης
Η βάση κάθε επιτυχημένου έργου είναι η εμπιστοσύνη και η συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων. Γι’ αυτό και για την ΟΣΕΟΚ, η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς, πρέπει να αποτελεί την αφετηρία.
Όλοι μαζί – κράτος, εργολάβοι, μελετητές και επιβλέποντες – αποτελούμε μία ομάδα που έχει αναλάβει, με εντολή της Πολιτείας, να φέρει εις πέρας ένα έργο προς όφελος της κοινωνίας.
Έχουμε λοιπόν όλοι ευθύνη – η κυβέρνηση, το ΕΤΕΚ, οι κατασκευαστές και όλα τα αρμόδια θεσμικά όργανα – να στηρίξουμε τη μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο συνεργασίας. Ένα μοντέλο που δεν περιορίζεται μόνο στον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, στη βάση των διεθνών προτύπων, αλλά αγγίζει και την ουσία: την αλλαγή νοοτροπία.
Μόνο με πνεύμα συνεργασίας και με προτεραιότητα το κοινό καλό, μπορούμε να δούμε ουσιαστικές αλλαγές και αποτελέσματα.
Ώρα για Δράση
Για την ΟΣΕΟΚ η συνεργασία και ο διάλογος αποτελούν το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος και τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου πλαισίου για τη διαχείριση των δημοσίων συμβάσεων.
Η αναφορά λοιπόν του Υπουργείου Μεταφορών στο ότι η κυβέρνηση εργάζεται για την ουσιαστική μεταρρύθμιση των δημοσίων συμβάσεων, αλλά και του Γενικού Λογιστή στο ότι έχει προχωρήσει η ετοιμασία ενός ολοκληρωμένοι πακέτου μέτρων, αποτελούν ιδιαίτερα θετικές εξελίξεις.
Η αναθεώρηση των δημοσίων συμβάσεων αποτελεί σήμερα κοινή προτεραιότητα όλων των αρμόδιων φορέων, και με την ενεργή συμβολή της ΟΣΕΟΚ, ως η δυναμική φωνή του κατασκευαστικού κλάδου, μπορούμε να εργαστούμε για να θέσουμε τις δημόσιες συμβάσεις σε μία νέα, δίκαιη και αποτελεσματική βάση.
Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε, ότι η κατασκευαστική βιομηχανία είναι πυλώνας ανάπτυξης της χώρας και η ΟΣΕΟΚ παραμένει προσηλωμένη στη διασφάλιση ενός ισχυρού, αποτελεσματικού και αξιόπιστου πλαισίου για τα δημόσια έργα, που θα ωφελήσει τόσο τον κλάδο όσο και το σύνολο της κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας.