Καθώς η γεωπολιτική ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή παραμένει σε υψηλά επίπεδα, ο παρατεταμένος και περίπλοκος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν αναδεικνύεται σε έναν παράγοντα ανησυχίας για την ευρύτερη περιοχή. Αν και η Κύπρος δεν εμπλέκεται άμεσα στη σύγκρουση, η εγγύτητα στο μέτωπο και η διασύνδεση με τις χώρες της περιοχής την καθιστούν ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε έμμεσες επιπτώσεις – τόσο κοινωνικές όσο και οικονομικές.
Σε μια περίοδο που ο κόσμος αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες προκλήσεις – από τις συνέπειες της πανδημίας, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις ενεργειακές μεταβολές, μέχρι τις διεθνείς πληθωριστικές πιέσεις – οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή έρχονται να προσθέσουν ακόμη ένα στρώμα αβεβαιότητας. Είναι σημαντικό, λοιπόν, η κοινωνία μας να παραμείνει ψύχραιμη, ενημερωμένη και προσεκτική απέναντι σε πιθανά σενάρια που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη σταθερότητα και την πορεία της κυπριακής οικονομίας.
Η πρώτη διάσταση που χρήζει προσοχής είναι η ενεργειακή. Η Μέση Ανατολή αποτελεί έναν από τους βασικότερους προμηθευτές πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως. Η όποια αποσταθεροποίηση στις εξαγωγές της περιοχής, είτε λόγω επιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές είτε λόγω αποκλεισμών σε στρατηγικά περάσματα όπως το Στενό του Ορμούζ ή η Ερυθρά Θάλασσα, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα αυξήσεις στις διεθνείς τιμές καυσίμων. Η Κύπρος, ως εισαγωγέας καυσίμων, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε τέτοιες αναταράξεις. Οι αυξήσεις στο κόστος ενέργειας επηρεάζουν άμεσα το κόστος ζωής, τις επιχειρήσεις, τις μεταφορές και την αγοραστική δύναμη των πολιτών.
Παράλληλα, δεν πρέπει να υποτιμηθεί ο πιθανός αντίκτυπος στον τομέα του τουρισμού. Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της εικόνας της ως σταθερός και ασφαλής προορισμός, προσελκύει κάθε χρόνο σημαντικό αριθμό επισκεπτών. Ωστόσο, η γενικευμένη αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να δημιουργήσει ανησυχία στους εν δυνάμει τουρίστες, κυρίως όσους δεν γνωρίζουν τη γεωγραφική και πολιτική διαφοροποίηση της Κύπρου από τις εμπλεκόμενες περιοχές. Η εντύπωση ότι η περιοχή είναι “επικίνδυνη” μπορεί να μειώσει την τουριστική ροή, ιδιαίτερα από συγκεκριμένες αγορές. Αντιστρόφως, υπάρχει και το ενδεχόμενο κάποιοι επισκέπτες να επιλέξουν την Κύπρο ως ασφαλέστερη εναλλακτική σε σχέση με άλλες γειτονικές χώρες που επηρεάζονται άμεσα από τη σύγκρουση. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση των διεθνών εξελίξεων και των τάσεων στη συμπεριφορά των ταξιδιωτών.
Το διεθνές εμπόριο και η ναυτιλία αποτελούν έναν άλλο τομέα στον οποίο μπορεί να προκύψουν επιπτώσεις. Η Κύπρος διατηρεί ισχυρή ναυτιλιακή παρουσία και συνδέεται εμπορικά με χώρες της Μέσης Ανατολής, ενώ βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στη θαλάσσια μεταφορά αγαθών. Εάν υπάρξει αναστάτωση στις θαλάσσιες μεταφορές λόγω πολεμικών εξελίξεων ή ναυτικού αποκλεισμού κάποιων διαδρόμων, ενδέχεται να υπάρξουν καθυστερήσεις, αυξημένα κόστη και δυσκολίες στον εφοδιασμό. Η αστάθεια δημιουργεί επίσης πιέσεις στους όρους ασφάλισης πλοίων και φορτίων, ενώ επηρεάζει τη συνολική αξιολόγηση κινδύνου από διεθνείς αγορές.
Σε συνθήκες γεωπολιτικής αβεβαιότητας, οι χρηματοπιστωτικές αγορές συχνά παρουσιάζουν έντονη μεταβλητότητα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει νευρικότητα στους επενδυτές και δισταγμό στις οικονομικές αποφάσεις, ιδιαίτερα όταν σχετίζονται με την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η Κύπρος, ως χρηματοοικονομικό κέντρο, πρέπει να παραμείνει σε επιφυλακή για τις πιθανές επιδράσεις αυτής της αστάθειας στη διατήρηση της εμπιστοσύνης και στη ροή κεφαλαίων.
Δεν πρέπει επίσης να αγνοηθούν οι ανθρωπιστικές διαστάσεις που μπορεί να προκύψουν από μια παρατεταμένη κρίση στην περιοχή. Εάν οι πολεμικές συγκρούσεις ενταθούν ή επεκταθούν, η Κύπρος μπορεί να κληθεί να διαδραματίσει ρόλο σε αποστολές διάσωσης, μεταφοράς αμάχων ή ανθρωπιστικής βοήθειας. Παράλληλα, ενδέχεται να αντιμετωπίσει αυξημένη πίεση από ροές προσφύγων ή αιτητών ασύλου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις κρατικές δομές και τις τοπικές κοινωνίες.
Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν λόγους πανικού, αλλά κίνητρα για σωστή ενημέρωση και υπεύθυνη στάση. Η Κύπρος έχει αποδείξει στο παρελθόν ότι διαθέτει την ικανότητα να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις με σοβαρότητα, επαγγελματισμό και συνεργασία ανάμεσα σε κράτος, επιχειρήσεις και πολίτες. Η πρόληψη, η ψυχραιμία και η διαρκής παρακολούθηση των εξελίξεων είναι οι καλύτεροι σύμμαχοί μας.
Σε περιόδους αβεβαιότητας, εκείνο που μετρά περισσότερο είναι η προσαρμοστικότητα, η κοινωνική συνοχή και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Δεν μπορούμε να επηρεάσουμε τις διεθνείς εξελίξεις, μπορούμε όμως να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα της κυπριακής οικονομίας μέσα από υπεύθυνη συμπεριφορά, καλή πληροφόρηση και ενίσχυση της αλληλεγγύης.
Η Κύπρος, με την εμπειρία της και το στρατηγικό της πλεονέκτημα, μπορεί να συνεχίσει να αποτελεί πυλώνα σταθερότητας στην περιοχή – φτάνει να κοιτάζει κατάματα τις προκλήσεις, χωρίς φόβο αλλά με καθαρή σκέψη και συλλογική προσπάθεια.
Καθ. Πέτρου Λοή
Υπεύθυνου Οριζόντιου Χαρτοφυλακίου Οικονομίας,
Συμβούλιο Παρακολούθησης ΔΗ.ΣΥ
